Z uwagi na fakt, iż nasza gmina jest w chwili obecnej na końcowym etapie prac nad projektem „Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Michałowice 2025+” i przed nami etap konsultacji społecznych dot. jego zapisów, postanowiliśmy w tym artykule przybliżyć Państwu, czym jest ten tak ważny z perspektywy rozwoju gminy dokument i jakie treści winien zawierać.
„Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Michałowice 2025+” jest opracowywany dla obszarów wyznaczonych do rewitalizacji, tj. dla Książniczek i Raciborowic. Przypominamy, że nastąpiło to w drodze Uchwały Nr XXV/153/2016 Rady Gminy Michałowice 29 września 2016 r. w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie wiejskim Gminy Michałowice, do której załącznikiem była Diagnoza do Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Michałowice 2025+. Więcej informacji w tym zakresie można uzyskać, wchodząc na stronę Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Michałowicach, zakładka „Rewitalizacja”.
Przejdźmy teraz do tego, czym jest gminny program rewitalizacji i jakie treści powinien zawierać.
Gminny program rewitalizacji (dalej: GPR) jest zasadniczym dokumentem służącym zaplanowaniu i realizacji procesu rewitalizacji. Ma on charakter strategii, w której dokonuje się pogłębionej diagnozy stanu obszaru wyznaczonego do rewitalizacji oraz planuje się i koordynuje działania służące osiągnięciu – także opisanej w GPR – wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji.
GPR pomimo, że jest podejmowany uchwałą rady gminy, nie stanowi aktu prawa miejscowego. Nie jest on zatem źródłem przepisów prawa powszechnie obowiązującego, nie wiąże adresatów norm prawnych (np. mieszkańców, przedsiębiorców). Stanowi natomiast dokument o charakterze wewnętrznym, wiążący swojego zasadniczego adresata (oraz projektodawcę) – wójta gminy. Podlega on następczej kontroli wojewody pod kątem jego legalności, czyli zgodności z prawem.
W odniesieniu do terytorium gminy sporządza się wyłącznie jeden GPR, który obejmuje całość obszaru rewitalizacji, w tym jego podobszarów. Oznacza to, że przedmiotem Programu są ustalenia dotyczące obszaru rewitalizacji (np. jego precyzyjna diagnoza, kierunki działań, planowane przedsięwzięcia). Istnieje możliwość objęcia GPR-em tej części terytorium gminy, która leży poza wyznaczonym obszarem rewitalizacji, jednakże regulacje ustawowe w tym zakresie mają charakter wyjątkowy i w taki sposób muszą być interpretowane. Jest to dopuszczalne, kiedy specyfika zaplanowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych uzasadnia potrzebę ich realizacji również poza obszarem rewitalizacji. Jako przykład można wyobrazić sobie tutaj realizację w ten sposób przedsięwzięć kulturalnych lub edukacyjnych, które z racji swojego charakteru wymagać mogą odpowiedniej infrastruktury społecznej, która niekoniecznie znajduje się na obszarze rewitalizacji.
Kolejną, niezwykle istotną kwestią jest to, jakie elementy i treści winien zawierać dobrze opracowany Gminny Program Rewitalizacji. Tu ustawodawca przyszedł nam w sukurs i uregulował to szczegółowo w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1777 z późn. zm.)
Zatem dobrze i prawidłowo opracowany Gminny Program Rewitalizacji winien zawierać:
- szczegółową, pogłębioną diagnozę obszaru rewitalizacji, która służyć powinna prawidłowemu ukształtowaniu pozostałych elementów programu (odpowiadać na pytanie: jak wyprowadzić obszar rewitalizacji ze stanu kryzysowego?). Zatem diagnoza winna zawierać m.in. analizę negatywnych zjawisk występujących na obszarze rewitalizacji, lecz również analizę lokalnych potencjałów, których istnienie stanowi istotny element zapewniający sukces podejmowanych działań.
- opis powiązań GPR z innymi dokumentami strategicznymi gminy, tj. strategią rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz gminną strategią rozwiązywania problemów społecznych.
- opis wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji. Wizja to element treściowy właściwy dla wszystkich dokumentów strategicznych. Stanowi ona punkt odniesienia dla oceny stopnia realizacji GPR, zaś jej uszczegółowieniem na poziomie operacyjnym są ustalenia dot. celów rewitalizacji.
- cele rewitalizacji – ustawodawca nie precyzuje sposobów, w jakie winny być one określone, jednakże winny wynikać z samej definicji rewitalizacji jako procesu wyprowadzania obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego.
- odpowiadające celom kierunki działań służące eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk. Jest to opis aktywności nakierowanych na realizację celów rewitalizacji. Służą one do zdefiniowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych.
- opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Jest to podstawowa forma określenia aktywności służącej realizacji celów rewitalizacji. Rodzaje przedsięwzięć odpowiadać powinny rodzajom negatywnych zjawisk zidentyfikowanych na obszarze rewitalizacji. W przypadku przedsięwzięć, w odniesieniu do których znane są szczegóły organizacyjno-techniczno-finansowe, ujmuje się je w formie listy podstawowych przedsięwzięć, która zawiera ich opisy (nazwę, wskazanie podmiotów je realizujących, zakres realizowanych zadań, lokalizację, szacowaną wartość, prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji, o ile te dane są możliwe do wskazania). Pozostałe przedsięwzięcia, co do których nie jest możliwe wskazanie precyzyjnych informacji, zamieszcza się w GPR w formie charakterystyki dopuszczalnych przedsięwzięć, realizujących kierunki działań określone w GPR.
- mechanizmy integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Wymóg opisania mechanizmów integrowania działań wynika z kompleksowego charakteru rewitalizacji jako procesu realizowanego przy pomocy przenikających się działań z różnych dziedzin polityk publicznych.
- szacunkowe ramy finansowe GPR wraz z szacunkowym wskazaniem środków finansowych ze źródeł publicznych i prywatnych. GPR powinien być ściśle powiązany z aktami strategicznego planowania finansowego gminy, tj. wieloletnią prognozą finansową gminy.
- opis struktury zarządzania realizacją GPR, w tym wskazanie kosztów tego zarządzania wraz z ramowym harmonogramem realizacji programu. Gmina ustanawia podmiot koordynujący proces realizacji rewitalizacji np. w formie komórki organizacyjnej urzędu gminy lub jednostki organizacyjnej. Natomiast obowiązek zamieszczenia harmonogramu realizacji GPR wzmacnia charakter organizacyjny tego dokumentu i umożliwia dokonywanie ewaluacji jego operacji.
- system monitorowania i oceny GPR – element ten jest niezbędny do wykonania ustawowych obowiązków dot. zapewnienia aktualności zapisów GPR i stopnia realizacji.
- wskazanie czy na obszarze rewitalizacji ma zostać ustanowiona Specjalna Strefa Rewitalizacji, o której mowa w ustawie o rewitalizacji, wraz ze wskazaniem zakresu jej obowiązywania.
- wskazanie sposobu realizacji GPR w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego, w tym m.in.:
- wskazanie zakresu niezbędnych zmian w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,
- wskazanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego koniecznych do uchwalenia albo zmiany,
- załącznik graficzny – jego zadaniem jest przedstawienie podstawowych kierunków zmian funkcjonalno-przestrzennych obszaru rewitalizacji. Załącznik ten, sporządzany jest w odpowiednim podkładzie mapowym, ma służyć do przedstawienia ogólnej koncepcji zmian w wymiarze urbanistycznym, przewidywanych w GPR, a w efekcie do oceny, czy dostosowanie do programu wymaga studium.
Tak, pokrótce opisana, wygląda struktura gminnego programu rewitalizacji. Już niedługo uruchomiony zostanie proces konsultacji zapisów projektu naszego gminnego programu rewitalizacji i będziemy zachęcać
Państwa do wypowiadania się w tym zakresie.
Monika Berdecka
Kierownik GOPS Michałowice
[1] źródło: Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa Departament Polityki Przestrzennej Warszawa 2016 „Ustawa o rewitalizacji – praktyczny komentarz”